Advent deel 3 – Spoken bestaan niet?

Wat er werd opgelost
Ik vind het interessant om met willekeurige mensen te praten over geloof en zingeving. Zo had ik een tijd terug een gesprek met een jongere die alles maar lastig vond en snel ontevreden was. Maar hij wist niet waarom. Na een tijdje praten, was de samenvatting: ik sta er alleen voor en ik heb geen idee waar ik naar toe zou moeten werken (een doel in het leven). ‘Mijn ouders hebben ook nooit iets van een doel laten zien, die doen maar gewoon…’ Ik was even stil en zei toen: ‘Ik doe mijn best, maar ik kan het me niet voorstellen hoe dat voor jou is. Mijn hele leven ben ik al lid van een kerk en geloof ik in God, dus ik voel me nooit aan mijn lot overgelaten. En ik geloof dat God de wereld naar een doel leidt, en ik mag meewerken aan dat doel.’ Het voelde echt als een niet te beseffen leegte die hij uitsprak. Zo’n ander wereldbeeld. Wat doet het met je, als je deze leegte tegenkomt bij mensen, op je werk, in Social Media?

Het is Advent, we vieren de verwachting van iets dat al is geweest en van wat gaat komen. De mensen waarover we lezen in het Nieuwe Testament, hadden ook hun ideeën over hoe de wereld in elkaar zat. En probeerden vanuit dat beeld te begrijpen wie Jezus was, de man die ze met hun ogen zagen als een timmerman met een samengeraapt kluitje volgelingen. Moest dit hun nieuwe langverwachte Koning zijn (zie vorige week)? Hoe de Joden toen dachten, is natuurlijk wel heel bepalend geweest over hoe ze naar Jezus keken, en wat ze verwachtten. 

Waarom is de wereld nu zo (slecht) als dat ie is? Wij zijn geneigd om te zeggen: door de zondeval van Adam en Eva. De Joden uit die tijd zouden zeggen: de afvallige godenzonen hebben kinderen gekregen bij de mensen (Genesis 6:1-4). Vanaf dat moment lagen de mensen aan een infuus van foute invloeden zoals strijd voeren, verleiden, praten met doden. De tweede zonde is dat de mens wilde weten wat alleen aan goden bekend mag zijn (Genesis 3). En als derde dat ménsen zich in de leefwereld van goden wilden vestigen (torenbouw van Babel). In het boek 1 Henoch kun je hier meer over lezen. Ze dachten dus dat er geestelijke krachten waren die continu negatieve invloed hadden op het volk, en dat moest tegengewerkt worden door zich aan de goede geboden te houden. Dat die inmenging heel concreet was, komt bijvoorbeeld terug in de tekst over de verspieders van Kanaän. In Numeri 13 rapporteren ze dat er reuzen wonen (Enakieten) en dat mensen verslonden worden. Reuzen die mensen verslinden – precies wat beschreven is over die kinderen die uit de gemeenschap van godenzonen en mensen voortkwamen. Net zoals Goliath en zijn bijzondere verwanten: er waren er minsten zes. De verspieders zijn dus niet bang voor wat grotere vechtjassen dan zij, maar om dus rechtstreeks de strijd aan te gaan met – zo zouden wij het omschrijven – de Duivel zelf! Deze passage werd dus ook gezien als ‘De Grote Zonde’: niet vertrouwen dat Jahweh sterker is dan al die al die andere geestelijke wezens. Dan snap je dat het dus niet ging om het aantal manschappen dat je nodig had om die steden te veroveren, en waarom niemand met Goliath wilde vechten. Wat waren de gevolgen als je als mens door een god verslagen zou worden? Heb je wel eens gedacht dat je in gevecht was met de boze macht?

In de evangeliën komt dit klassieke geestelijke wereldbeeld ook terug. Bijvoorbeeld wanneer Jezus op het water loopt (Mattheüs 14). De leerlingen zijn bang en roepen: ‘Het is een spook’ (HSV). Het is voor ons verleidelijk om eenvoudig te zeggen dat de tekst bedoelt: ‘Jezus was écht mens, geen geest of zo’. Maar Mattheüs had waarschijnlijk een ander doel: een spook kon niet op het water lopen, maar een god wel. Mattheüs bewees hiermee de godheid van Jezus, terwijl hij de discipelen een domme opmerking laat maken om hun ongeloof en onwetendheid te bevestigen. Een ander voorbeeld is: als Jezus in het gebied van de Gerasenen aankomt – dat werd gezien als het bolwerk van de kwade krachten – slaan de boze geesten in de bezeten man op de vlucht zonder zelfs maar een gevecht. De God van Israël is zonder aarzeling de Sterkste.

Waar ik al lange tijd over nadenk, is de vraag: wat kunnen wij nu met dit wereldbeeld zoals ze dat toen hadden? Als wij geloven dat als de Heilige Geest in ons woont om ons het goede te laten doen, waarom geloven we dan niet in een Slechte Geest die net zo goed probeert te beïnvloeden? Na de tweede wereldoorlog werd ontdekt: voorheen gewone mensen kunnen ‘monsters’ worden die de dood van miljoenen op hun geweten hebben… En de strijd tussen Israël en de omliggende landen, is dat echt alleen maar een menselijke strijd om een eigen plekje in deze wereld? Al die eeuwen vervolging, alleen maar omdat ze als mensen anders waren dan de rest, zoals bijvoorbeeld zigeuners? Welke gebeurtenissen zou jij toeschrijven aan kwade machten?

Nadat Jezus de bezeten man had bevrijd van de kwade machten, lezen we dat hij niet meer naakt is en bij zijn volle verstand. Jezus overwon het kwade, en er was ruimte voor praktische hulp aan de man. Ik kan me niet voorstellen hoe hij dacht en leefde vóór zijn bevrijding: leven zonder God, zonder de Heilige Geest, zonder doel, in de ban van het kwade. Voor mij maakt dit Kerst en Pasen zoveel dieper, het verbindende en helende werk van Jezus zoveel groter. Ik kan niet wachten tot Hij weer terugkomt! Maar de Heilige Geest zorgt dat ik kán wachten en de tijd gun aan ieder mens op aarde om Jezus te leren kennen. Voor ieder die zich ontfermt over zijn medemens, of het nu gaat om gewoon een kleine daad, of het brengen van het evangelie: je werk is zoveel meer waard dan je kunt beseffen. Geef alle ruimte aan die Geest om in je te wonen, zodat er geen ruimte meer is voor het slechte infuus. En geloof – samen met al die generaties die ons voorgingen – dat Jezus de echte Overwinnaar is.

Hugo Logmans